पुस्तक समीक्षा म्हणजे काय ?

एखादे पुस्तक वाचन करून त्या पुस्तकातील निष्कर्ष आपल्या शब्दात मांडणे एक प्रकारे मूल्यमापन करणे म्हणजे पुस्तक समीक्षा होय. आपल्याला आवडलेले कोणतेही पुस्तक असो त्याबद्दल आपले मत व्यक्त करणे वाचन करून त्यामधील वैशिष्ट्ये लिखित स्वरूपात सांगणे म्हणजे समीक्षा होय. 

पुस्तक समीक्षा म्हणजे काय ? 

             मी एखादे पुस्तक वाचन केले आहे. ते पुस्तक व्यक्तिगत खूप आवडले. त्यातील महत्वपूर्ण असा भाग मला आवडला व त्यामुळे पुस्तक देखील मला आवडले आहे. त्या पुस्तकबरोबर पुस्तकाचे लेखक मला त्यांची अजून बरेच पुस्तक वाचनाची इच्छा झाली हे सर्व मी लिखित स्वरुपात लिहून ठेवले. व ते माझ्या मित्र मंडळीना खूप आवडली व त्यांनी सुध्दा हे पुस्तक वाचणार असं मत व्यक्त केलं. 

                  संपूर्ण पुस्तक वाचन झाल्यानंतर मी त्यामधील मला आवडलेल्या काही छोटी - मोठी निष्कर्ष एका कागदावर मांडली. त्यामुळे माझ्या वाचक मित्रांना ते पुस्तक वाचनाची आवड निर्माण झाली. त्यास पुस्तक पुस्तक समीक्षा असे म्हणतात.  

                                                         

पुस्तक समीक्षेचे प्रकार कोणते ? 

          १) साहित्य समीक्षा

          २) कलावादी समीक्षा 

          ३) काव्यात्मक समीक्षा 

          ४) पर्यावरणवादी समीक्षा 

          ५) भाषाशास्त्र समीक्षा 

          ६) मानसशास्त्र समीक्षा

          ७) समाजशास्त्र समीक्षा

          ८) संगीत समीक्षा 

          ९) सौंदर्यवादी समीक्षा 

        १०) आस्वादक समीक्षा  

असे काही मुख्य सामिक्षेचे प्रकार आहेत. 

                 

साहित्य निर्मिती

मनातील विचार प्रकटीकरण कल्पना सादरीकरण, भावना व्यक्त करणे, आपले अनुभव लिखित स्वरूपात सांगणे, एखादे गीत व्यक्त करणे. म्हणजेच भाषेचा आधार घेऊन प्रत्यक्ष किंवा अप्रत्यक्ष लिखित किंवा मौखिक स्वरूपात अभिव्यक्त होणे म्हणजे साहित्य निर्मिती होणे होय. एखादे लिखित पुस्तक असेल किंवा गायलेलं गीत असेल ते देखील साहित्य म्हणून ओळखले जाऊ शकते. 

साहित्याची निर्मिती कशी होते ? 

        साहित्य निर्मिती होण्याकरिता आपल्या मनातील कल्पना शक्ती व शब्द संपदा च्या द्वारे एखादे साहित्य निर्माण केले जाऊ शकते. साहित्य निर्मिती हे काही महत्त्वाच्या घटक द्वारे होते. ते मूलभूत घटक साहित्य निर्मित करताना आवश्यक असतात. 

  १) कल्पनाशक्ती - एखादे पुस्तक लिखाण करताना आपण सर्वप्रथम एक कल्पना लक्षात घेऊन लिखाण करतो. साहित्यामधील कल्पनाशक्ती कशी असते. तर एखादी कादंबरी वाचन केले किंवा कोणतेही कथेचे पुस्तक वाचन केले तर त्यातील विषय हा काल्पनिक स्वरूपाचा असतो. 

   २)  भावनात्मक - एखादे पुस्तक वाचन करताना आपल्याला भावनिकता जाणवते. त्या पुस्तकांमधील काही लिखित प्रसंगपैकी काही प्रसंग हे भावनिक वाटतात. अश्या प्रकारे साहित्य मध्ये भावनिकता जाणवते.  

                                               

    ३) प्रतिभा - एखादे पुस्तक वाचन करताना आपल्याला त्यातील पात्र हे खरे असल्या सारखे वाटतात. तर ती सहित्यमधील प्रतिभा असते. जी वाचकाला पुस्तक वाचन करताना खरेच असल्याचा अनुभूती देऊन जाते. 

    ४) विपूनन्नता - एक साहित्य निर्मिती करणारा सर्व प्रकारे विपूनन्न असावा. म्हणजेच शब्द संपदा, व साहित्य निर्मिती चे घटक ह्या प्रकारात विपूनन्न असावा. 

    ५) स्फूर्ती 

   

    ६) उत्प्रेक्षा 

वरील सहा घटक साहित्य निर्मिती करताना महत्वपूर्ण असतात.